Waarom salderen erg fijn is voor zonnepaneelbezitters. En een grote zorg voor netbeheerders

Wat is salderen?

Laten we beginnen bij de uitleg van het begrip salderen. Salderen betekent dat je de door jou opgewekte stroom (door zonnepanelen) mag terugleveren aan het elektriciteitsnet en hiervoor dezelfde prijs ontvangt als de prijs die je betaalt voor stroom die je afneemt op een ander moment. Kort gezegd: je mag de stroom die je teruglevert (op een moment dat je zonnepanelen meer stroom opwekken dan je op dat moment gebruikt) en de stroom die je verbruikt (op een ander moment, als je verbruik hoger is dan je opwek) op de factuur tegen elkaar wegstrepen. Je betaalt als zonnepaneelbezitter dus alleen voor de stroom die je netto over een jaar meer hebt verbruikt dan wat je hebt opgewekt. Dat is financieel heel gunstig.

Een simpel rekenvoorbeeld om de uitleg te verduidelijken:

Je energieverbruik over een jaar is 3500 kWh. Je zonnepanelen leveren 2000 kWh op. De energieleverancier factureert alleen het verschil, dus 1500 kWh.

En hoe werkt het als je in een jaar meer opwekt dan dat je verbruikt? Niet alle elektriciteit die je in dat geval teruglevert telt mee voor het salderen. De grens ligt bij de elektriciteit die je afneemt van je leverancier. Dit heet de salderingsgrens. Een rekenvoorbeeld om dit weer te verduidelijken:

Je energieverbruik over een jaar is 1800 kWh. Je zonnepanelen leveren 2200 kWh op.

De salderingsgrens is in dit voorbeeld 1800 kWh. Dit verbruik mag je volledig wegstrepen tegen 1800 kWh die je hebt opgewekt, wat betekent dat je dus niet hoeft te betalen voor je verbruik. Voor de overige 400 kWh die je teruglevert ontvang je wel een vergoeding van de energieleverancier (de netto terugleververgoeding), maar deze vergoeding is veel lager dan wat je hebt ontvangen voor je overige teruggeleverde elektriciteit. Dit moet de klant stimuleren om zelf opgewekte energie ook zelf direct te verbruiken en niet te veel terug te leveren aan het net.

Waarom is salderen financieel zo gunstig voor de zonnepaneelbezitter?

Het salderen is financieel erg gunstig voor de zonnepaneelbezitter, omdat bij salderen het tarief van elektriciteit dat je verbruikt op moment A gelijk wordt gesteld aan het tarief van elektriciteit dat je teruglevert aan het net op moment B. In de praktijk zijn die tarieven juist erg verschillend.

Op een zonnige dag in de zomer zullen zonnepaneelbezitters veel meer elektriciteit opwekken dan ze op dat moment verbruiken. Ze zullen dus veel elektriciteit terugleveren aan het net: er is veel aanbod van elektriciteit. De vraag naar elektriciteit is echter laag: op die zonnige dag zullen weinig huishoudens hun lampen aandoen of hun warmtepomp gebruiken. Aangezien er veel aanbod van en weinig vraag naar elektriciteit is, is de prijs van de elektriciteit die een zonnepaneelbezitter teruglevert dus laag. Zonnepaneelbezitters ‘verkopen’ dus hun elektriciteit aan de energieleverancier, maar die elektriciteit is weinig waard.

Dit is de reden waarom salderen voor zonnepaneelbezitters erg interessant is: op het moment dat er meer wordt verbruikt dan wordt opgewekt, is de prijs (die de zonnepaneelbezitter moet betalen) voor het extra verbruik lager dan de marktprijs. En als er meer wordt opgewekt dan verbruikt is de opbrengst van teruglevering (die de zonnepaneelbezitter ontvangt) hoger dan de marktprijs.

De salderingsregeling kost de energieleverancier dus geld. Maar wie betaalt deze kosten?

Het korte antwoord: in eerste instantie de klanten die niet in het bezit zijn van zonnepanelen. De extra kosten die energieleveranciers maken door de salderingsregeling worden doorberekend in de tarieven van elektriciteit. Klanten die niet kunnen salderen betalen dus meer voor elke kWh die ze verbruiken.

Veel experts, en het kabinet van 2023, vinden dit niet eerlijk. Immers zijn zonnepaneelbezitters over het algemeen meer vermogend dan klanten die geen zonnepanelen bezitten. ‘De rijken profiteren van de salderingsregeling, de armen draaien op voor de extra kosten’ is het sentiment. Om die reden heeft het kabinet in 2023 voorgesteld om de salderingsregeling in stapjes af te bouwen en uiteindelijk af te schaffen. De salderingsregeling had als intentie om Nederlanders te incentiveren om zonnepanelen aan te schaffen, door de terugverdientijd te verkorten. Dit is ook massaal gebeurd: eind februari 2024 waren 2,6 miljoen huishoudens in Nederland in het bezit van zonnepanelen (tegenover 2 miljoen huishoudens eind 2022), ofwel ongeveer 30% van alle huishoudens[1] De incentive heeft geholpen, er is een negatief effect opgetreden voor hen die geen zonnepanelen bezitten, dus twee redenen om de salderingsregeling af te schaffen. De Eerste Kamer heeft echter op 13 februari 2024 tegen de afbouw en afschaffing van de salderingsregeling gestemd, waardoor de regeling nog even blijft bestaan.

Dit besluit was voor energieleveranciers een reden om de extra kosten van de salderingsregeling nu door te gaan berekenen aan zonnepaneelbezitters. Dit mogen ze doen, als aantoonbaar is dat deze extra kosten worden gemaakt en dus terecht worden doorbelast. Hierover dienen ze de klanten 30 dagen voor aanvang te informeren.

Energieleveranciers berekenen kosten op verschillende manieren door. Sommige leveranciers laten klanten met zonnepanelen andere tarieven betalen voor elektriciteit, geven geen loyaliteitsbonus, bieden geen contract van 2 jaar of langer aan of brengen terugleverkosten in rekening.

Het effect van de salderingsregeling op netbeheerders

Ook netbeheerders zijn geen voorstander van de salderingsregeling. Op zonnige dagen wordt een groot overschot aan elektriciteit teruggeleverd door zonnepaneelbezitters, wat zorgt voor een zware piekbelasting van het elektriciteitsnet. Op koude donkere dagen is het effect omgekeerd evenredig: iedereen wil tegelijkertijd elektriciteit afnemen van het net, dus een piek in afname van elektriciteit. Netbeheerders merken dat de pieken op het net intenser worden en de huidige elektriciteitskabels deze pieken maar nauwelijks aankunnen, terwijl het elektriciteitsnet een gemiddelde druk prima aan kan. Vergelijk het met het wegennet: het wegennet van Nederland is prima voor de gemiddelde drukte. Echter willen veel autobezitters tegelijkertijd de snelweg op. Het resultaat: een ochtendspits en een avondspits. Meer wegen aanleggen is een oplossing, maar een effectievere en goedkopere oplossing is het beter verdelen van het weggebruik over de dag.

Dit is dan ook waar netbeheerders nu op inzetten: een gedragsverandering van de zonnepaneelbezitters. Middels campagnes vragen ze aan zonnepaneelbezitters om zoveel mogelijk gebruik te maken van eigen opgewekte elektriciteit, zodat deze niet hoeft te worden teruggeleverd aan het net. Dus: overdag de wasmachine en droger laten draaien en de auto opladen. Netbeheerder Stedin kwam in februari 2024 zelfs met het verzoek om niet de auto op te laden tussen 16.00u en 21.00u[2] Immers is dat de periode dat de vraag naar elektriciteit, en dus de druk op het net, het hoogst is. En voor veel bezitters van elektrische auto’s is ’s nachts laden geen probleem, want vaak wordt de auto pas weer de volgende ochtend gebruikt.